Η αυτεπίγνωση δεν είναι ανθρώπινο προνόμιο

Mέχρι σήμερα πιστεύαμε ότι μόνο οι άνθρωποι και οι μεγάλοι ανθρωποειδείς πίθηκοι είχαν την ικανότητα να αναγνωρίζουν τον εαυτό τους σε καθρέφτη, κάτι που, για τα μη ανθρώπινα πρωτεύοντα, θεωρείται μια έμμεση ένδειξη παρουσίας αυτοσυνείδησης.
Ενα ερώτημα που εδώ και χρόνια απασχολούσε τους ειδικούς ήταν αν και τα υπόλοιπα είδη πιθήκων διέθεταν αυτή τη νοητική ικανότητα.
Μια σειρά από πολύ έξυπνα πειράματα που μόλις δημοσιεύτηκαν στο Proceeding of the National Academy of Sciences ή PNAS έδειξαν ότι και οι μακάκοι (Macaca mulatta) διαθέτουν αυτή την ικανότητα, την οποία επιδεικνύουν αμέσως αν εκπαιδευτούν κατάλληλα.
Τα πειράματα πραγματοποιήθηκαν από μια ομάδα Κινέζων ερευνητών που εργάζονται στο State Key Laboratory of Neuroscience, το εργαστήριο Νευροεπιστημών της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών.
Η δοκιμασία που αυτοί οι πίθηκοι κατάφεραν πρώτη φορά να περάσουν με επιτυχία ονομάζεται «τεστ αυτοαναγνώρισης σε καθρέφτη» (αγγλιστί Mirror Self-Recognition ή MSR), το οποίο είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να θεωρηθεί ως επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι ένα ζώο εκδηλώνει και συνεπώς διαθέτει κάποιες ικανότητες αυτεπίγνωσης.
Στην πιο συνηθισμένη εκδοχή της αυτή η πειραματική δοκιμασία συνίσταται στο να σημαδεύουν οι ερευνητές με μια ακίνδυνη χρωστική ακτίνα λέιζερ ένα σημείο του προσώπου, χωρίς το ζώο να το αντιληφθεί παρά μόνο αν μπορεί να αναγνωρίζει την εικόνα του εαυτού του σε έναν καθρέφτη.
Μέχρι σήμερα, από όλα τα πρωτεύοντα μόνο οι άνθρωποι και οι ανθρωποειδείς πίθηκοι περνούσαν με επιτυχία το τεστ.
Προηγούμενες έρευνες είχαν δείξει ότι τα άλλα είδη πιθήκων μπορούσαν να μαθαίνουν σχετικά γρήγορα να χρησιμοποιούν τους καθρέφτες για να εντοπίζουν κάποια αντικείμενα, όχι όμως τον εαυτό τους.
Για παράδειγμα, όταν οι ερευνητές σημάδευαν με χρώμα ένα σημείο του προσώπου τους, αυτοί οι πίθηκοι μπροστά σε έναν καθρέφτη δεν αντιδρούσαν αγγίζοντας το χρωματισμένο σημείο του προσώπου, όπως θα έκανε κάθε παιδάκι ηλικίας 2 ετών και άνω.
Οι Κινέζοι ερευνητές τροποποίησαν κάπως το τεστ παρεμβάλλοντας στην πειραματική διαδικασία μια περίοδο εκπαίδευσης: φώτιζαν με ακτίνες λέιζερ ένα σημείο του σώματος που ήταν ορατό από το ίδιο το ζώο και όχι μόνο μέσω ενός καθρέφτη.
Κατόπιν, εκπαίδευσαν τους πιθήκους να το ακουμπάνε μόλις έβλεπαν αυτό το έντονα χρωματισμένο σημείο του σώματός τους.
Σταδιακά μετατόπιζαν το σημείο αυτό σε μέρη του σώματος του ζώου που ήταν ορατά μόνο με τη βοήθεια του μεγάλου καθρέφτη που υπήρχε στο κλουβί.
Οταν σημάδεψαν με τη φωτεινή ακτίνα λέιζερ ένα σημείο του προσώπου που δεν είχε μέχρι τότε επιλεγεί ποτέ και ήταν ορατό μόνο μέσω του καθρέφτη, διαπίστωσαν ότι όσοι πίθηκοι είχαν εκπαιδευτεί στην αναγνώριση των χρωματισμένων σημαδιών εντόπιζαν και ακουμπούσαν αμέσως το φωτεινό σημείο στο πρόσωπό τους.
Αντίθετα, οι πίθηκοι της ομάδας ελέγχου, οι οποίοι δεν είχαν εκπαιδευτεί στην αναγνώριση αυτών των φωτεινών σημείων, δεν κατάφερναν ποτέ να περάσουν το τεστ.
Συνεπώς, συμπεραίνουν οι Κινέζοι ερευνητές, η ικανότητα σωματικής αυτεπίγνωσης ενδέχεται να υπάρχει σε πολύ περισσότερα είδη πρωτευόντων απ’ ό,τι πιστεύαμε μέχρι σήμερα.
Ακόμη μία διάκριση για την ελληνική έρευνα

Πριν από μια εβδομάδα εξελέγη ομόφωνα πρόεδρος της σημαντικής Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Πολυμερών (European Polymer Federation, EPF) ο καθηγητής Σπύρος Αναστασιάδης για την περίοδο 2018-2019.
Ο Σπύρος Χ. Αναστασιάδης είναι καθηγητής του Τμήματος Χημείας του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντής του πρωτοποριακού Ινστιτούτου Ηλεκτρονικής Δομής και Laser (ΙΗΔΛ) του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ).
Για να αξιολογήσουμε τη σημασία αυτής της επιστημονικής αναγνώρισης, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι η EPF είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, μέλη του οποίου είναι οι Εθνικές Επιστημονικές Ενώσεις Πολυμερών της Ευρώπης.
Η EPF ιδρύθηκε το 1986 με 16 ευρωπαϊκές χώρες ως ιδρυτικά μέλη, ενώ σήμερα αριθμεί 24 πλήρη και 4 συνδεδεμένα μέλη.
Οι στόχοι της EPF είναι ο συντονισμός και η ενδυνάμωση κοινών δραστηριοτήτων μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών στην περιοχή της επιστήμης, της τεχνολογίας και των εφαρμογών των συνθετικών και φυσικών μακρομορίων, η ενθάρρυνση της ευρωπαϊκής συνεργασίας και δικτύωσης στην επιστήμη και μηχανική των πολυμερών και η ανάπτυξη των δυνατοτήτων των νέων Ευρωπαίων επιστημόνων στην επιστήμη των πολυμερών.
Η ομόφωνη επιλογή-αναγνώριση του κ. Αναστασιάδη δεν είναι καθόλου τυχαία καθώς έχει λάβει δίπλωμα Χημικής Μηχανικής από το ΑΠΘ (1983) και διδακτορικό δίπλωμα στη Χημική Μηχανική από το Πανεπιστήμιο του Princeton των ΗΠΑ (1988).
Tα κύρια ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι στις περιοχές επιφανειών/διεπιφανειών και λεπτών υμενίων πολυμερών, μειγμάτων και διαλυμάτων πολυμερών, υβριδικών νανοσύνθετων υλικών και αποκρίσιμων συστημάτων.
Για το πρωτοποριακό του έργο έχει βραβευτεί με το John H. Dillon Medal της Αμερικανικής Ενωσης Φυσικής το 1998, ενώ έχει εκλεγεί διακεκριμένο μέλος (fellow) της Αμερικανικής Ενωσης Φυσικής το 2000.
Υπήρξε editor του Journal of Polymer Science: Part B: Polymer Physics (5/2006-7/2010), υπηρέτησε ως consulting editor του AIChE Journal (8/2012-12/2016) και υπηρετεί ως μέλος του Editorial Advisory Board του Macromolecules (1/2015-σήμερα).
Ο κ. Αναστασιάδης είναι πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Πολυμερών (ΕΛΕΠ) από το 2012.
Είναι η δεύτερη φορά που Ελληνας επιστήμων πολυμερών εκλέγεται στην προεδρία της EPF μετά την εκλογή του καθηγητή Νίκου Χατζηχρηστίδη, που υπήρξε πρόεδρος τη διετία 1996-1997.
Πάντως, η εκλογή φέτος του καθηγητή Αναστασιάδη στη θέση του προέδρου της EPF επιβεβαιώνει τη δεσπόζουσα θέση του ΙΤΕ και του Πανεπιστημίου Κρήτης στο πεδίο έρευνας της επιστήμης και μηχανικής πολυμερών σε ευρωπαϊκό όσο και παγκόσμιο επίπεδο.
Η αναγνώριση και αυτού του τομέα έρευνας είναι ιδιαίτερα σημαντική σήμερα, σε μια περίοδο που η επιστημονική έρευνα και η καινοτομία μπορούν να αποτελέσουν σημαντικούς μοχλούς για την ανάπτυξη της χώρας.
sioualtec