Ακρόπολη: Ο Ιερός Βράχος Των Αθηναίων

Προπύλαια: Η επιβλητική είσοδος, κτισμένη μεταξύ 437-432 π.Χ. σε σχέδια του αρχιτέκτονα Μνησικλή, πάνω σε αρχαιότερα πρόπυλα, αποτελεί ένα από τα αριστουργήματα της κλασικής αρχιτεκτονικής. Ο Μνησικλής έδωσε στην είσοδο μεγαλοπρέπεια ανάλογη με αυτή των ναών και των ιερών που βρίσκονταν

πάνω στον Ιερό Βράχο.

 Περιλαμβάνουν έναν κεντρικό χώρο και δύο πτέρυγες. Η βόρεια πτέρυγα ονομαζόταν Πινακοθήκη γιατί είχε χρησιμοποιηθεί για την έκθεση έργων ζωγραφικής. Ο δωρικός ρυθμός επικρατεί στους εξωτερικούς κίονες -ανατολικά και δυτικά- ενώ, εσωτερικά η είσοδος πλαισιώνεται με δύο ψηλές ιωνικές κιονοστοιχίες. Ο ευφυής συνδυασμός δωρικού και ιωνικού ρυθμού από τον Μνησικλή προκαλεί ανάταση και υψηλή αισθητική συγκίνηση στους εισερχόμενους.

  Τον 12ο αι. τα Προπύλαια γίνονται κατοικία του Μητροπολίτη Μιχαήλ Χωνιάτη. Κατά τη Φραγκοκρατία, αποκτούν όροφο και λειτουργούν ως ανάκτορο των φράγκων ηγεμόνων. Ο ψηλός φράγκικος πύργος που κτίστηκε για επιτήρηση κατεδαφίστηκε το 1874.

  Nαός Αθηνάς Νίκης: Μικρός, κομψός ιωνικός, αμφιπρόστυλος ναός που κτίζει ο αρχιτέκτων Καλλικράτης γύρω στα 426-421 π.Χ., πάνω σε πύργο του μυκηναϊκού τείχους. Είναι αφιερωμένος στην πολιούχο θεά Αθηνά και συνάμα στην προϊστορική θεά Νίκη, προστάτιδα της εισόδου. Το 1686 είχε κατεδαφιστεί από τους Οθωμανούς εν όψει της αναμενόμενης ενετικής επίθεσης και συναρμολογήθηκε μετά το 1835. Η καλύτερη θέαση του ναού είναι από τα Προπύλαια.

  Ιερό Βραυρωνίας Αρτέμιδος: Βρισκόταν νοτιανατολικά των Προπυλαίων, σχημάτιζε στοά σε σχήμα Π με δέκα δωρικούς κίονες. Εδώ λατρευόταν η θεά Άρτεμις. Πρόκειται για λατρεία εισηγμένη από τη Βραυρώνα, τόπο καταγωγής του Πεισίστρατου, στα μέσα του 6ου αι. π.Χ. Σήμερα σώζονται ίχνη των θεμελίων.

  Χαλκοθήκη: Ανατολικά του Ιερού της Βραυρωνίας Αρτέμιδος σώζονται τα θεμέλια ενός επιμήκους κτιρίου του 5ου αι. π.Χ., που πιστεύεται ότι ήταν η Χαλκοθήκη και χρησίμευε για τη φύλαξη κυρίως μεταλλικών πολυτίμων αφιερωμάτων.

  Ερέχθειο: Δεσπόζει στη βόρεια πλευρά του Ιερού Βράχου. Ναός περίτεχνος, πολυσήμαντος και πολυσύνθετος στην κατασκευή του. Η ανέγερση του ιωνικού αυτού ναού ξεκινά γύρω στα 421 π.Χ.

Ο μυθικός βασιλιάς Ερεχθέας, που έδωσε το όνομά του στον ναό, ταυτίστηκε με τον χθόνιο δαίμονα Εριχθόνιο και αργότερα με τον Ποσειδώνα. Πρωταγωνιστικό ρόλο ανάμεσα στις άλλες θεότητες του Ερεχθείου έπαιξαν η Αθηνά και ο Ποσειδώνας. Στον ίδιο χώρο λατρεύτηκαν ο Ήφαιστος, πατέρας του Εριχθονίου και ο Βούτις, αδελφός του Ερεχθέα, χθόνιες θεότητες.

  Εδώ βρίσκονταν και τα σημάδια των θεών, το φρεατόσχημο άνοιγμα με το θαλασσινό νερό που πρόσφερε ο Ποσειδώνας και το άνοιγμα που προκάλεσε η τρίαινα του θεού στην οροφή της βόρειας στοάς. Στο Ερέχθειο φυλασσόταν το αρχαίο ξόανο της Αθηνάς, ενώ η ιερή ελιά της βρισκόταν στη δυτική πλευρά.

  Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η βόρεια στοά με τη μεγαλειώδη πύλη και γενικά με τον απαράμιλλο ιωνικό διάκοσμο, από τη βάση των κιόνων ως την οροφή. Στην ανατολική πλευρά υπάρχει μια επιβλητική σειρά έξι ιωνικών κιόνων και αέτωμα.

  Στη νότια πλευρά του ναού βρίσκεται η πρόσταση των Κορών (τα πρωτότυπα βρίσκονται στο Μουσείο Ακρόπολης). Οι έξι Κόρες που στηρίζουν τον θριγκό αποτελούν αιώνιο σύμβολο της γυναικείας αισθητικής τελειότητας και θυμίζουν πομπή τελετουργική. Όλες τους έχουν την περίσσια χάρη και την αιθέρια λυρικότητα της γλυπτικής του "πλούσιου ρυθμού" του τελευταίου τέταρτου του 5ου αι. π.Χ. Τις Κόρες αυτές του Ερεχθείου αργότερα τις ονόμασαν "Καρυάτιδες". Επικρατεί η άποψη ότι οι Κόρες ταυτίστηκαν με τις νεαρές Καρυάτιδες, που χόρευαν με καλάθια στο κεφάλι σε τελετουργίες προς τιμήν της Καρυάτιδος Αρτέμιδος.

  Μάλλον κατά την επιδρομή του Σύλλα (86 π.Χ.), το Ερέχθειο υπέστη σοβαρές απώλειες από καταστρεπτική πυρκαγιά. Αργότερα, στον 7ο αι. μ.Χ., μετατράπηκε σε τρίκλιτη βασιλική, αφιερωμένη στην Παναγία. Κατά τη Φραγκοκρατία έγινε διοικητήριο και στην περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας έγινε χαρέμι! Στις αρχές του 19ου αι. λεηλατείται από τους ανθρώπους του λόρδου Έλγιν. H αναστήλωση του μνημείου τιμήθηκε με ειδικό μετάλλιο από την Europa Nostra, το 1987.

  Στη δυτική πλευρά του Ερεχθείου βρισκόταν το Πανδρόσειο αφιερωμένο στη θυγατέρα του Κέκροπα, Πάνδροσο.

  "Αρχαίος νεώς": Μπροστά από την πρόσταση των Κορών, ανάμεσα στο Ερέχθειο και τον Παρθενώνα διακρίνονται τα απομεινάρια αρχαϊκού ναού, του 6ου αι. π.Χ., αφιερωμένου στην Πολιάδα Αθηνά. Οι πληροφορίες που αφορούν το ναό είναι ασαφείς και τα αρχαιολογικά ευρήματα πενιχρά. Ίσως ο ναός προϋπήρχε στον ίδιο χώρο ήδη από τα γεωμετρικά χρόνια και μάλιστα στην ίδια θέση που βρισκόταν το ανάκτορο της Mυκηναϊκής Eποχής. Κατά πάσα πιθανότητα, σ' αυτόν τον ναό (525 π.Χ.), ανήκουν τα αετωματικά γλυπτά της Γιγαντομαχίας που βρίσκονται στο Μουσείο Ακρόπολης.  

Πολύ κοντά στα προηγούμενα μνημεία υπήρχαν το Αρρηφόριο, ο βωμός της Αθηνάς, η επιγραφή της γης και ακολουθούσαν το ιερό του Διός Πολιέως και ο ναός Ρώμης και Αυγούστου (μετά το 27 π.Χ.). 

μονταζ teo