ΑΤΙΑ σε έργα της Αναγέννησης: Μύθοι και αλήθειες

Μεγάλο μέρος της γοητείας που ασκεί η τέχνη στην ανθρωπότητα βρίσκεται στην ελευθερία του κάθε θεατή να την ερμηνεύει υποκειμενικά. Στο παρελθόν η τέχνη εκτελούσε χρηστικά χρέη και όχι μόνο διακοσμητικά, ενώ η θρησκευτική τέχνη συχνά χρησιμοποιούταν τόσο για να προκαλέσει κατάνυξη, όσο και ως “Ευαγγέλιο αναλφάβητων”

για να διδάσκονται οι πιστοί.

Γι’αυτό η μεσαιωνική και Αναγεννησιακή τέχνη συχνά κρύβει πλήθος αναφορών, ή και μια ολόκληρη αφήγηση που αποκαλύπτεται μόνο σε όσους μπορούν να την αποκωδικοποιήσουν. Στις μέρες μας τα έργα αυτά αποτελούν αινιγματικά κατάλοιπα άλλων εποχών, και αν η γλώσσα τους έχει σχεδόν ξεχαστεί, αυτό δεν μειώνει την αξία και το μυστήριο που τα περιβάλλει. Ωστόσο, σε προσπάθειες ερμηνείας των κρυφών τους μηνυμάτων, υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ του προσωπικού στοχασμού επάνω σε ένα έργο, και στη διάδοση εξωπραγματικών ισχυρισμών.

Ο λόγος για την ευφάνταστη θεωρία του αρχαιολόγου Roberto Volterri που έκανε σάλο στο διαδίκτυο πριν από λίγα χρόνια, ισχυριζόμενος ότι αρκετοί πίνακες της Αναγέννησης κρύβουν ακράδαντες αποδείξεις για την εμφάνιση ΑΤΙΑ εδώ κι αιώνες. Σχεδόν όλοι οι πίνακες που αναφέρουν οι οπαδοί της θεωρίας, είναι θρησκευτικού χαρακτήρα και χρονολογούνται από τον 15ο και 16ο αιώνα, εποχή ωστόσο, που η Καθολική Εκκλησία είχε τον πρώτο λόγο στο περιεχόμενο τέτοιου είδους έργων. Σύμφωνα πάντα με τους φιλότεχνους αναζητητές των ΑΤΙΑ, τα “ύποπτα” αντικείμενα έχουν μασκαρευτεί εντέχνως ως σύννεφα, σκιές, ή άλλα, “αθώα” αντικείμενα ώστε να γλιτώσουν από το αυστηρό βλέμμα της Ιεράς Εξέτασης. Όμως, υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα που αντιτίθενται σε τέτοιου είδους ισχυρισμούς όπως θα δούμε στη συνέχεια.

Γεωκεντρισμός

Στην Αναγέννηση ο γεωκεντρισμός ακόμη αποτελούσε επίσημο δόγμα, όπως ανακάλυψε επώδυνα ο Κοπέρνικος (1473-1543), ο Τζιορντάνο Μπρούνο (1548-1600) και ο Γαλιλαίος (1564-1642). Μόνο προς το τέλος του 17ου αιώνα άρχισε να αναθεωρεί η Εκκλησία τις θέσεις της, και μέχρι τότε καταπολέμησε σφόδρα τις θεωρίες ηλιοκεντρισμού λόγω της απειλής που αποτελούσαν ενάντια στο αποδεκτό Καθολικό δόγμα.

Ο Μπρούνο ισχυρίστηκε ότι ο Ήλιος δεν είναι παρά ένα από πολλά άστρα που περιτριγυρίζεται από πλανήτες, και συμπέρανε ότι πρέπει να υπάρχουν χιλιάδες κόσμοι σαν τον δικό μας, λέγοντας πως ο Θεός βρίσκεται παντού μέσα στο ζωντανό – και άπειρο – σύμπαν. Πλήρωσε τις πεποιθήσεις αυτές στην πυρά διότι για την Καθολική Εκκλησία, οποιαδήποτε υπόνοια εξωγήινης ζωής θα έθετε υπο αμφισβήτηση το Ευαγγέλιο, αφού θεωρούσαν ότι η γη βρισκόταν ακίνητη στο στερέωμα, με τους υπόλοιπους πλανήτες να περιστρέφονται γύρω από αυτήν. Η παραμικρή νύξη του αντιθέτου ήταν απόλυτα απαγορευτική – και θανατηφόρα – έννοια για την συγκεκριμένη εποχή,

Λογοκρισία

Εύλογα μπορεί να πει κανείς ότι αυτά τα ΑΤΙΑ αποκαλύφθηκαν μόνο στους εν λόγω καλλιτέχνες, οι οποίοι σε πείσμα των καιρών και της Εκκλησίας αποφάσισαν να απαθανατίσουν την ύπαρξή τους στα έργα τους. Ωστόσο δεν υπάρχει καμία απολύτως ένδειξη ή φήμη που να υποστηρίζει τέτοια θεωρία. Επιπλέον, για να επιβιώσει από την τέχνη του οποιοσδήποτε καλλιτέχνης της εποχής, έπρεπε να έχει την προστασία και την οικονομική στήριξη είτε εκκλησιαστικών παραγόντων, είτε πλούσιων αριστοκρατών οι οποίοι για να δείξουν την ευλάβειά τους, παράγγελναν θρησκευτικά έργα που δώριζαν απευθείας ή σε εκκλησιαστικούς χώρους, ή σε κάποιον υψηλά ιστάμενο ιερωμένο.

Ο τρόπος απεικόνισης της Θείας Οικογένειας και άλλων θρησκευτικών στοιχείων, ήταν αυστηρά κωδικοποιημένος από την εκκλησία, κι έτσι δεν υπάρχει η παραμικρή περίπτωση, να εμφανιστεί στοιχείο που να αντιτεθόταν στην επιτρεπόμενη εικονογράφηση, καθώς εξεταζόταν εξονυχιστικά κάθε λεπτομέρεια ενός έργου πριν εγκριθεί.

Αν δούμε σε περισσότερη λεπτομέρεια τους “ύποπτους” πίνακες, γρήγορα ανακαλύπτουμε ακόμη περισσότερες αδυναμίες της θεωρίας του Volterri, και την πραγματική ταυτότητα των παράξενων αντικειμένων.

diadrastika.com