Γιάννενα: Βόλτες, φαγητό και τέχνη (Φωτο)

Λίγο δυτική και λίγο ανατολίτικη, με μακρά ιστορία, μαγευτική φύση και αγάπη στον πολιτισμό. Αυτή είναι η πρωτεύουσα της Ηπείρου. Ευκαιρία να την ανακαλύψουμε.
Φρεσκοκαπνισμένη πέστροφα, μανιταρόπιτα με φρέσκα μανιτάρια, τσίπουρο διπλής απόσταξης...
Μοναδική παραφωνία σε ένα κατά τα άλλα λαχταριστό γεύμα, στο εστιατόριο «Πράσινη Ακτή», είναι τα βατραχοπόδαρα, ένα παραδοσιακό μεζεδάκι της περιοχής που μας ξενίζει αρκετά. Καθώς τρώμε, συζητάμε με τον ιδιοκτήτη του εστιατορίου για τη λίμνη Ιωαννίνων, που κάποτε λειτουργούσε ως τροφός του πληθυσμού και σήμερα είναι σημείο αναφοράς μιας πραγματικά ξεχωριστής πόλης που συνδυάζει τα ασυνδύαστα: το βουνίσιο τοπίο με το υδάτινο στοιχείο, τις γειτονιές με τα παλιά κεραμοσκεπή σπίτια με την -σπάνια σε πόλη- πλούσια βλάστηση, το χριστιανικό με το μουσουλμανικό και το εβραϊκό στοιχείο, η μείξη των οποίων παρουσιάζεται πολύ παραστατικά στο Δημοτικό Μουσείο, που λειτουργεί εντός του Τζαμιού του Ασλάν Πασά.

Απ’ όλα τα εκθέματα αυτού του τόσο περιποιημένου χώρου περισσότερο με εντυπωσιάζουν τα εβραϊκά συμβόλαια γάμου (κετουμπά). Βέβαια, αυτό που αξίζει περισσότερο απ’ όλα στο Τζαμί του Ασλάν Πασά είναι να καταφέρει κανείς (αφού ανεβεί μια μαρτυρική, σκοτεινή, θεόστενη και στριφογυριστή σκαλίτσα σαν ποντικοουρά) να φτάσει στον εξώστη του μιναρέ και να δει την πόλη από ψηλά, να χαζέψει την απεραντοσύνη, την πολυχρωμία της, ακόμη και την γκριζάδα του ορίζοντα· όλα από εκεί πάνω φαίνονται ωραία. Και βέβαια, υπάρχει και το Ιτς Καλέ, η νοτιοανατολική ακρόπολη του Κάστρου (του παραδοσιακού οικισμού), με το ατμοσφαρικό Φετιχιέ τζαμί και τον ακόμη πιο ατμοσφαιρικό τάφο του Αλή Πασά, που είναι σαν κλουβί καρδερίνας με αυτό το περίτεχνο κιγκλίδωμα (απομίμηση του αυθεντικού) από πάνω. Πολλές είναι οι ομορφιές των Ιωαννίνων. Πολλές και έντονες, κάνουν την πόλη να μοιάζει με εγγλέζικο trifle... στρώση πάνω στη στρώση· όσο κάθεσαι, τόσο περισσότερες ανακαλύπτεις.
Βέβαια, παρ’ όλες τις χάρες, τα Γιάννενα έχουν και τα τρωτά σημεία τους. Οπως συνέβη σε πολλά μέρη της Ελλάδας, έτσι και εδώ έχω την αίσθηση ότι τα αρνητικά σχετίζονται με την πάλαι ποτέ μετάβασή τους από την εποχή του παραδοσιακού σ’ εκείνη του μοντέρνου, γεγονός που επηρέασε διάφορες πτυχές της πόλης. Αυτό καταδεικνύουν δύο διαφορετικές εικόνες. Πρώτη εικόνα, ο οικιστικός ιστός: κτίσματα των τελευταίων δεκαετιών, άοσμα, αδιάφορα, χωρίς χαρακτήρα. Δεύτερη εικόνα, η λίμνη: είναι μεν μνημειώδης, εμβληματική και πανέμορφη, αλλά είναι και βρώμικη, έχει άσχημη οσμή και κακή ποιότητα νερού, καθώς κατά καιρούς αντιμετωπίστηκε σαν σκουπιδοντενεκές. Αυτές οι δύο εικόνες σχετίζονται με ένα μοντέλο ζωής που επωάστηκε σε άλλες εποχές, όταν οι άνθρωποι δεν πολυνοιάζονταν ούτε για την αρχιτεκτονική ούτε για το περιβάλλον - και εδώ ακριβώς είναι το σημείο που οι Γιαννιώτες μπορεί να σε τσαντίσουν λίγο, καθώς συντηρούν ακόμα παλιομοδίτικες νοοτροπίες. O τόπος τους έχει συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με τους περισσότερους ελληνικούς προορισμούς, έχουν μια φοβερή λίμνη που αγκαλιάζει την πόλη, δίνοντάς της άρωμα ελβετικού τοπίου, και, αντί να τη διατηρούν καθαρή σαν κρύσταλλο, την αφήνουν να βρωμίζει. Και είναι περίεργο που δεν την προσέχουν, γιατί κατά τ’ άλλα τα Ιωάννινα σου δίνουν την αίσθηση μιας θετικής, υποσχόμενης πόλης.
Μια τέτοια, υποσχόμενη πλευρά, ανακαλύπτουμε στο τραπέζι του εστιατορίου του ξενοδοχείου Grand Serai, στο οποίο έχουμε τη χαρά να δοκιμάσουμε δείγματα της γαστρονομίας της ευρύτερης περιοχής, από μετσοβίτικο γαλοτύρι μέχρι πίτες με παραδοσιακό ζαγορίσιο φύλλο. Εν μέσω τσιμπολογήματος σε πιάτα και πιατάκια, γνωρίζουμε και τον σεφ του εστιατορίου, Αλέξανδρο Μάκη, ο οποίος, με το λευκό καπέλο ανά χείρας, μας μιλάει για το πώς παρασκευάζεται μια καλή κοτόπιτα με πιπεριές και στραγγιστό γιαούρτι, για την τυρόπιτα με φέτα και ανθότυρο, για τη χορτόπιτα, την πιο μπελαλίδικη από τις τρεις, που απαιτεί «την περισσότερη μαεστρία». Ο σεφ (που επαγγελματικά «ενηλικιώθηκε» στη Γαλλία και σε αθηναϊκά εστιατόρια της τάξεως της «Σπονδής») έχει μεγάλη αγάπη και στη ζαχαροπλαστική και βέβαια στο γιαννιώτικο, το σιροπιαστό γλυκό. Αυτά τα ολίγα μοιράζεται μαζί μας, παίρνει το καπελάκι του και επιστρέφει στην κουζίνα του, αφήνοντας πίσω του να πλανάται η αίσθηση ότι ανήκει στις δυνάμεις εκείνες που θα ωθήσουν την πόλη προς μια νέα περίοδο άνθησης. Ποιος άλλος, αν όχι αυτός, ένα «Γιαννιωτάκι» (όπως μας τον συστήνει ο διευθυντής του ξενοδοχείου, Σαμ Κουδούνης), που έχει κάνει τις βόλτες του, έχει δει, έχει μάθει, έχει συλλέξει εμπειρίες σε εσωτερικό και εξωτερικό, θα μπορούσε να συμβάλει στη διαμόρφωση μιας νέας, πιο «συντονισμένης» με τις διεθνείς τάσεις, ταυτότητας της πόλης;
Και ενώ το βράδυ είναι αφιερωμένο στη γαστρονομία, το πρωί το πρόγραμμα έχει τέχνη. Κλασική και σύγχρονη. Μια στάση στη Δημοτική Πινακοθήκη Ιωαννίνων δίνει στον επισκέπτη την ευκαιρία να γνωρίσει τις συλλογές της, όπως είναι η συλλογή ζωγραφικής με έργα τοπιογράφων και προσωπογράφων, υπέρμαχων της αφαίρεσης, της «ελληνικότητας» και των ευρωπαϊκών ρευμάτων. Στη σύντομη επίσκεψή μας ερχόμαστε σε επαφή με τον γεράκο με το σκαμμένο πρόσωπο του Εμμανουήλ Ζαΐρη («Μάθηση»), την αφηρημένη «Κυρία με το μουαρέ» της Σοφίας Λασκαρίδου, το αντρικό «Ημίγυμνο» του Νίκου Λύτρα, αλλά και με ένα πολύ ξεχωριστό έργο του Ευάγγελου Ιωαννίδη, την «Προσωπογραφία της Θεώνης Παππά ή Μυρτιώτισσας», με το υπόλευκο δέρμα, το έντονο βλέμμα και την καπελαδούρα στο κεφάλι, που κάνει την ποιήτρια να μοιάζει με αυτοκράτειρα. Ακόμη μία καλλιτεχνική εστία των Ιωαννίνων, πιο σύγχρονη, είναι ο «Τεχνοχώρος» (www.technohoros.eu), στον οποίο βλέπουμε τη δουλειά τεσσάρων καλλιτεχνών, του Θάνου Στόκα, του Μάριου Σιμόπουλου, της Δήμητρας Τζίβελου και του (φωτογράφου) Λευθέρη Πλακίδα. Φεύγοντας έχουμε τις εικόνες των έργων τους -ένα σκυμμένο κεφάλι ζωγραφισμένο με μαρκαδόρο λαδιού, γκρίζους ουρανοξύστες με φόντο τον φλογερό ορίζοντα, ένα μαυρόασπρο όρνιο και μερικούς αέρινους ποδηλάτες- αποτυπωμένες στο μυαλό μας. 
Κάπως έτσι ήταν το διήμερο ταξίδι μας στα φθινοπωρινά Γιάννενα, με βόλτες, φαΐ και τέχνη, επίσκεψη στους μιναρέδες, κολατσιό με γαλοτύρι και κοτόπιτα, γνωριμία με τους Ελληνες προσωπογράφους των αρχών του 20ού αιώνα. Ωραία ήταν, η πόλη είναι γήινη, χαρούμενη, λίγο δυτική και λίγο ανατολίτικη, με μακρά ιστορία, μαγευτική φύση, αγάπη στον πολιτισμό. Εχει βέβαια στο χαρακτήρα της κάποια ψήγματα κακομαθημένου παιδιού που χαλάει τα παιχνίδια του, αλλά, αν ξεπεράσει αυτή την αδυναμία, αν αναδείξει τα προσόντα της, αν φροντίσει περισσότερο το περιβάλλον, μπορεί να καταφέρει υπέροχα πράγματα, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη ολόκληρης της Ηπείρου. Αν μη τι άλλο... αν υπάρχει μια μητρόπολη στη βορειοδυτική Ελλάδα, αυτή είναι τα Γιάννενα.
ΒΟΛΤΕΣ ΕΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΚΤΟΣ ΠΟΛΗΣ
Επίσκεψη στο Νησί
Μια επίσκεψη στα Ιωάννινα μπορεί να συνοδευτεί από μια γνωριμία με το καταπράσινο Νησί της λίμνης Παμβώτιδας -τόπο θανάτου του Αλή Πασά-, το οποίο κατοικείται κανονικά και μάλιστα διαθέτει μια σειρά από σημαντικά μοναστήρια, όπως είναι η Μονή του Αγίου Νικολάου των Φιλανθρωπινών. Το Νησί έχει μαγαζάκια και εστιατόρια και συνδέεται με τα Γιάννενα με τακτικά δρομολόγια πλοιαρίων (διαδρομή 10 λεπτά). Αξίζει να κάνετε το γύρο του νησιού με τα πόδια, αλλά και να περάσετε από το Κέντρο Πληροφόρησης Λίμνης Παμβώτιδας, έναν άρτια φτιαγμένο εκθεσιακό χώρο, στα εκθέματα του οποίου συμπεριλαμβάνονται χειροποίητα δίχτυα φτιαγμένα από νήμα και ένα καΐκι με πανί που κάποτε ήταν... σακί με αλεύρι της αμερικανικής βοήθειας (www.lakepamvotis.gr/museum_lake).
Από το Σπήλαιο Περάματος στα «Φιλέματα» 
Το Πέραμα βρίσκεται 4 χλμ. μακριά από τα Γιάννενα και είναι διάσημο για το Σπήλαιό του, που ανήκει στα μεγαλύτερα χερσαία σπήλαια των Βαλκανίων, απλώνεται σε 14.800 τ.μ. και χωρίζεται σε 19 μεγάλες αίθουσες. Η θερμοκρασία του Σπηλαίου είναι 17 βαθμοί, η υγρασία αγγίζει το 100% και η ξενάγηση ανάμεσα στους εντυπωσιακούς σταλακτίτες και σταλαγμίτες διαρκεί 45’ (spilaio-perama.gr/web/). Κατά τ’ άλλα, μια βόλτα έως το Πέραμα θα σας δώσει την ευκαιρία να γνωρίσετε τα «Φιλέματα», στα οποία εμείς τουλάχιστον δοκιμάσαμε αξέχαστες γεύσεις, από τραχανά με κεφτεδάκια, βιολογική φέτα Πωγωνίου και μετσοβίτικη γιδογραβιέρα με πιπέρι μέχρι παγωτό λουκούμι και χύμα ημίγλυκο ροζέ βιολογικό κρασί (Τ/26510-81.192, στο Facebook: «Φιλέματα - Filemata»).
Ζωγραφική και μουσεία
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων διαθέτει πλούσιο υλικό, δηλαδή εκθέματα από την πρώτη εμφάνιση του ανθρώπου στην Ηπειρο μέχρι τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους. Στο μουσείο δίνεται έμφαση στα ευρήματα από το ιερό της Δωδώνης, ενώ η μόνιμη έκθεση αποτελείται από περίπου 3.000 ευρήματα από όλη την Ηπειρο (πλατεία 25ης Mαρτίου 6, Τ/26510-01.051, amio.gr). Ενα ακόμη μουσείο που αξίζει να επισκεφτείτε είναι το Δημοτικό Μουσείο στο Τζαμί του Ασλάν Πασά, που βρίσκεται μέσα στο Κάστρο. Πέραν του ότι είναι ωραίος ο χώρος του, περιλαμβάνει και σπουδαία εκθέματα, όπως είναι το Δαμασκηνό σπαθί του Καραϊσκάκη (Τ/26510-26.356). Στη Δημοτική Πινακοθήκη Ιωαννίνων, εκτός από τις μόνιμες συλλογές (που περιλαμβάνουν και μια σειρά σχεδίων της Θάλειας Φλωρά-Καραβία, τα οποία δημιουργήθηκαν ενώ η καλλιτέχνις ακολουθούσε την πορεία του ελληνικού στρατού στα Ιωάννινα το 1913), μπορείτε να δείτε και την περιοδική έκθεση «Μεταφωτογραφίες» του Παναγιώτη Παπαδημητρόπουλου έως τις 23 Νοεμβρίου (Κοραή 1, Τ/26510-75.131, http://84.205.237.184/pinakothiki/).
Στα κέρινα ομοιώματα του Βρέλλη
Στο χωριό Μπιζάνι, επί της εθνικής οδού Ιωαννίνων - Αθηνών (12ο χλμ., Τ/26510-92.128, www.vrellis.gr), βρίσκεται το Μουσείο Κέρινων Ομοιωμάτων Παύλου Βρέλλη, στο οποίο παρουσιάζονται, σε κέρινη μορφή, πρόσωπα που έμειναν στην ιστορία, κυρίως από την προεπαναστατική περίοδο και την Επανάσταση, όπως είναι ο Ρήγας Βελεστινλής, ο Κατσαντώνης, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και ο Νικηταράς (Νικήτας Σταματελόπουλος).  
πηγη kathimerini.